Þegar er ljóst, að raðval leiðir ekki til hlutfallskosningar. Við hlutfallskosningu eru bornir fram listar, venjulega með jafnmörgum mönnum og kjósa skal, en fjöldinn, sem nær kosningu af hverjum lista, er í hlutfalli við atkvæðatölu listanna. Hér verður kynnt önnur aðferð með raðvali. Hún er þannig, líkt því sem er við hlutfallskosningu, að stillt er saman í frambjóðendagengi jafnmörgum mönnum og kjósa skal, en ólíkt því, sem er á listum við hlutfallskosningu, getur sami maður verið í fleiri frambjóðendagengjum. Um það er að ræða að velja eitt þessara frambjóðendagengja með raðvali. Þar sem allir í genginu ná kjöri, er mönnunum ekki raðað; það er því villandi að tala um lista.

Athugum dæmi, þar sem aðalfundur félags kýs þriggja manna stjórn með þessari aðferð. Í félaginu eru þrjár deildir, sem hver um sig beitir sér fyrir kjöri eigin fulltrúa, en þær eru misstórar, ein stór (S), önnur heldur minni (M) og sú þriðja lítil (L). Deildirnar eiga sína frambjóðendur, deild S fjóra: S₁, S₂, S₃, S₄; deild M þrjá: M₁, M₂, M₃, og deild L tvo: L₁ og L₂.

Ef S–fólkið gerir ráð fyrir að vera í hreinum meirihluta, gæti það beitt sér fyrir því að fá alla kjörna með því að tefla fram frambjóðendagengjum eins og S₁S₂S₃, S₁S₂S₄ eða S₂S₃S₄. Ef það allt setur þessi frambjóðendagengi ýmist númer 1, 2 og 3 og reynist í meirihluta, tekst því það, hvaða önnur frambjóðendagengi sem fram koma; þannig er raðval.

Þeir, sem vilja breidd í fulltrúakjöri, leggja fram gengin L₁M₁S₁, L₁M₁S₂, L₂M₂S₁ og L₂M₂S₂; aðr-ir leggja áherslu á hlutfallslega skiptingu fulltrúa og leggja fram frambjóðendagengin M₁S₁S₂, M₁S₁S₃, M₂S₁S₃, M₁M₂S₁ og M₂M₃S₁, og deild L setur sína fulltrúa fram, hvorn fyrir sig), ásamt frambjóðendum, sem ætla má, að margir styðji, nefnilega: L₁S₁S₂, L₁S₁S₃, L₁M₁M₂, L₁M₁M₃, L₂S₁S₂, L₂S₁S₃, L₂M₁M₂, L₂M₁M₃.

 Þó að ekki eigi að kjósa nema þrjá, eru frambjóðendagengin orðin 20; þau gætu reyndar orðið 84 (9!/6!3!=84) með 9 frambjóðendum. Fjöldi frambjóðendagengja getur því orðið svo mikill, að hann verður að takmarka til að ráða við kosninguna.

Athugum, hvernig raðval frambjóðendagengjanna 20 færi fram. Þau eru sett þannig upp:

            L₁M₁M₂           L₁M₁S₂           L₂S₁S₂             M₁S₁S₃

            L₁M₁M₃           L₂M₂S₁           L₂S₁S₃             M₂S₁S₃

            L₂M₁M₂           L₂M₂S₂           M₁M₂S₁           S₁S₂S₃

            L₂M₁M₃           L₁S₁S₂            M₂M₃S₁           S₁S₂S₄

            L₁M₁S₁            L₁S₁S₃            M₁S₁S₂            S₂S₃S₄

Kjósandi, sem vill, að áhrif S–deildar verði sem mest, gæti fyllt kjörseðilinn þannig:

            L₁M₁M₂    12   L₁M₁S₂      6   L₁S₁S₂         9   M₁S₁S₃

            L₁M₁M₃    13   L₂M₂S₁      7   L₂S₁S₃       10   M₂S₁S₃

            L₂M₁M₂    14   L₂M₂S₂    15   M₁M₂S₁       1   S₁S₂S₃

            L₂M₁M₃      4   L₂S₁S₂     16   M₂M₃S₁       2   S₁S₂S₄

       11 L₁M₁S₁       5   L₁S₁S₃       8   M₁S₁S₂        3   S₂S₃S₄

Til að vinna að því, að sem mest breidd verði í skipan stjórnar, ætti þessi kjörseðill við:

       14 L₁M₁M₂      2   L₁M₁S₂    10   L₁S₁S₃         6   M₁S₁S₃

       15 L₁M₁M₃      3   L₁M₁S₁    11   L₂S₁S₃         7   M₂S₁S₃

       16 L₂M₁M₂      4   L₂M₂S₂    12   M₁M₂S₁            S₁S₂S₃

       17 L₂M₁M₃      8   L₁S₁S₂     13   M₂M₃S₁            S₁S₂S₄

         1 L₂M₂S₁       9   L₂S₁S₂       5   M₁S₁S₂             S₂S₃S₄

Til að fá L–fulltrúa kjörinn væri þessi kjörseðill heppilegur:

         9 L₁M₁M₂      2   L₁M₁S₂      7   L₂S₁S₂             M₁S₁S₃

       10 L₁M₁M₃      3   L₁M₁S₁      8   L₁S₁S₂             M₂S₁S₃

       11 L₂M₁M₂      4   L₂M₂S₂           M₁M₂S₁           S₁S₂S₃

       12 L₂M₁M₃      5   L₂S₁S₃            M₂M₃S₁           S₁S₂S₄

         1 L₂M₂S₁       6   L₁S₁S₃            M₁S₁S₂            S₂S₃S₄

Þessi útfærsla á raðvali hefur ekki verið reynd.

Formannskjör

Við raðval frambjóðendagengja liggur vel við að kjósa formann um leið. Það getur t.a.m. gerst þannig, að formannsefni sé fyrir hvert gengi. Þá getur vel farið svo, að fram komi tvö gengi með sömu mönnum, hvort með sitt formannsefni. Á sama hátt má taka á öðrum stjórnarstörfum.

<< Til baka