Maður nokkur búsettur utan Reykjavíkur ók um tíma til skiptis á tveimur bílum, öðrum með R-númeri, en hinum með utanbæjarnúmeri. Þegar hann var á ferð í Reykjavík með utanbæjarnúmerið, þótti honum bílstjórar gjarna þeyta hornin á sig, en ekki ef hann ók á R-bílnum, þótt hann hafi þá væntanlega verið jafn viðbragðsseinn. Álíka hleypidóma hljótum við Reykvíkingar á ferð um landið. Nú hverfur þetta tilefni til hleypidóma smám saman með smekklegum nýjum bílnúmerum sem ekkert segja um heimkynni bílstjórans.
Ég hef áður verið áhorfandi að slíkum bílnúmeraskiptum. Það var í Noregi. Þar voru bílar merktir fylkjunum. Það var forvitnilegt að fylgjast með því hvaðan bílarnir voru sem bar fyrir augu og leiddi hugann um þetta fjölbreytilega land.
Einkennisbókstafir á bílum á götum Reykjavíkur hafa oft verið villandi. Fólk sem aldrei hefur verið búsett utan Reykjavíkur hefur árum saman ekið á utanbæjarnúmeri, svo að bókstafirnir leiddu hugann frekar að eftirliti stjórnvalda og tryggingafélaga en heimkynnum bíleigandans.
Það var þó ólíkt í löndunum hvað höfuðborgarnúmerin voru hér yfirgnæfandi. Ósló er að vísu fjölmennasta fylki landsins, en hún gnæfir ekki eins yfir aðrar borgir og héruð í flestum efnum og höfuðborg Íslands. Annað finnst mér líka að hafi verið ólíkt, en það er hvað margir íslenskir höfuðborgarbúar láta sig varða mál hvar sem er á landinu og fylgjast af áhuga með þeim í fréttum, þótt þeir eigi ekki persónulegra hagsmuna að gæta utan Reykjavíkur. Og góðu heilli sitja fulltrúar Reykvíkinga á alþingi gjarna af sér tækifæri til að efna til héraðarígs. Mál höfuðborgar hljóta að varða alla landsmenn. Sem dæmi um það er Reykjavíkurflugvöllur. Þegar lagt er til að leggja niður flugvöllinn í Vatnsmýrinni, er því svarað, að það verði aldrei samþykkt vegna hagsmuna fólks í fjarlægum héruðum sem sé svo háð greiðum ferðum til Reykjavíkur.
Þegar síðast var gerð meiri háttar breyting á kjördæmaskipan alþingis, árið 1959, með sameiningu kjördæma utan Reykjavíkur og hlutfallslegri fjölgun þingmanna í Reykjavík, skírskotuðu andstæðingar breytingarinnar, Framsóknarflokksmenn, til samkenndar Reykvíkinga með þeim héruðum sem fengju skertan fulltrúahlut á þingi við breytinguna. Í kosningum um málið vorið 1959 hlaut flokkurinn verulega aukið fylgi í Reykjavík, en ekki utan Reykjavíkur.
Þegar kosið var til almenns löggjafarþings um haustið sama ár, hvarf aukningin sem varð í Reykjavík um vorið. Þarna tókst sem sagt að skírskota til ábyrgðar Reykvíkinga á hagsmunum landsbyggðarinnar, og vafalaust hefðu enn fleiri Reykvikingar lýst andstöðu gegn breytingunni, ef þeir hefðu átt kost á því með öðru móti en að kjósa B-listann.
Ég var einn þeirra sem voru hlynntir sameiningu kjördæma og vænti þess, að stærri kjördæmi ýttu undir að fjallað yrði um mál í víðu samhengi. Sú varð og raunin. Kjördæmin urðu sá vettvangur sem miðað var við, en þau voru ekki alltaf lífrænar heildir, eins og Strandir með Vestfjörðum og Seltjarnarnes með Suðurnesjum. Nú þykir mér tímabært að ganga skrefi lengra og gera landið allt að einu kjördæmi líkt og umdæmi bílanna er orðið eitt. Svo illa vill til fyrir þann sem vill afla þeim málstað víðtæks fylgis að þeir sem gert hafa tillögu um það hafa gert það með þeim rökum, að þannig mætti draga úr áhrifum landsbyggðarinnar og efla hlut höfuðborgarsvæðisins.
Ég held að það sé rangt skilið, að núverandi kjördæmaskipan styrki hlut fulltrúa^ landsbyggðarinnar henni til heilla. Á alþingi sem kosið yrði í einu lagi þyrftu menn vitaskuld að leita saman til að ná meirihlutafylgi til stuðnings við ríkisstjórn og einstök mál. Eftir sem áður mundu flestir leita saman í flokkum án tillits til búsetu og þurfa að bræða sig saman um lausnir innan flokks. Ég get ekki séð að núverandi fyrirkomulag með fulltrúum átta kjördæma tryggi hag landsbyggðarinnar. Við horfum nú upp á það að undirstöðufyrirtæki margra byggðarlaga eru að tærast upp og forráðamenn þeirra gerðir að bónbjargamönnum stjórnvalda.
Maður hlýtur að spyrja sig hvort flokkum mundi ekki fjölga, ef landið yrði eitt kjördæmi. Þeir eru nú sjö, og munaði litlu að sá áttundi fengi mann kjörinn í fámennasta kjördæminu. Til að girða fyrir fjölgun flokka má setja ákvæði um lágmarksfylgi lista til að fá úthlutað þingsæti.
Auðvitað sameinar það ekki þjóðina,. þótt farið sé að velja númer á bíla án tillits til heimkynna eða landið gert að einu kjördæmi. Innan núverandi kjördæma er margs konar ágreiningur sem eðlilegt er. Það er ekki auðvelt að gera sér grein fyrir til hvers sameining kjördæma landsins í eitt leiddi. Mér finnst höfuðborgarstaðan krefjast þess af Reykvíkingum að þeir meti mál Reykjavíkur sem þjóðmál og þess vegna er óeðlilegt að þvinga þá til að kjósa aðeins hreina Reykjavíkurlista.
Lesbók Morgunblaðsins 22. apríl 1989